Institut za arheologiju osnovan je na Filozofskom fakultetu u Sarajevu 2013. godine i jedna je od podorganizacionih jedinica Centra za naučnoistraživački rad i stručne aktivnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu (Centar NIRSA).
Djelatnost Instituta pokriva sve aktivnosti koje se mogu povezati sa arheologijom kao naukom, te očuvanjem i promocijom arheološke baštine.
Sa ovim na umu u sklopu aktivnosti Instituta se, bilo samostalno ili u saradnji sa drugim institucijama i udruženjima, organiziraju i implementiraju različiti vidovi istraživanja arheološke baštine, prije svega geofizička neinvazivna istraživanja, kao i utvrđivanje arheološkog potencijala na prostoru koji je predmet istraživanja. Uz ove vidove istraživanja se organiziraju i zaštitna i sistematska istraživanja arheoloških lokaliteta.
Aktivnosti Instituta se ogledaju i u organizaciji i impelmentaciji naučnog rada, usavršavanju naučno-istraživačkih metoda na polju arheologije. Također, Institut svojim aktivnostima doprinosi razvoju i afirmaciji raznorodnog kulturno-historijske baštine Bosne i Hercegovine i okolnih zemalja. U implementaciji aktivnosti Instituta za arheologiju učestvuju studenti sa Katedre za arheologiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu i sa drugih Univerziteta u regiji, te različiti mladi profesionalci, iz Bosne i Hercegovine i regije, koji djeluju na polju kulturnog nasljeđa. Na ovaj način se pomaže usavršavanje naučnog i stručnog kadra i podiže naučni podmladak. Kroz aktivnosti različitih domaćih i međunarodnih projekata Institu sarađuje sa naučnim i stručnim institucijama u zemlji i inozemstvu. Na kraju, potrebno je skrenuti i pažnju da Institut za arheologiju posjeduje kapacitet da se bavi izdavačkom djelatnošću i organizaciom naučnih skupova.
Sve prethodno navedene aktivnosti se vrše na arheološkim lokalitetima koji pripadaju svih hronološkim periodima ljudske prošlosti, odnosno lokalitetima iz prahistorije, antike i srednjeg vijeka, te novoga vijeka.
Tokom istraživanja arheoloških lokaliteta, i obavljanja drugih naučnih radova, Institut za arheologiju primjenjuje sve suvremene metode i interdisciplinarni pristup arheološkoj nauci. U slučaju kada se obavljaju neinvazivna istraživanja Institut za arheologiju koristi suvremenu geofizičku opremu da bi se ustanovilo današnje stanje arheološkog lokaliteta bez njegovog uništavanja. Za ovo se također koriste i snimke dobivene snimanjem iz zraka.
Kao institucija koja se bavi naučno-istraživačkim radom Institut za arheologiju je u mogućnosti da u sklopu svojih aktivnosti izvrši evaluacije, te da daje stručna mišljenja, izrađuje naučne i stručne programe, elaborate i izvještaje iz oblasti arheologije.
Od trenutka osnivanja 2013. godine Institut za arheologiju je učestvovao u implementaciji međunarodnog projekta Tempus BIHERIT (530755-TEMPUS-1- 2012-1-BA-TEMPUS-JPCR), te su u sklopu njegovih aktivnosti izvršena arheološka istraživanja više istraživanja.