Romanske su kulture istovremeno i temelj i horizont modernog evropskog mišljenja te se tiču i našeg podneblja, kao dijela jedinstvenog prostora Mediterana sa zajedničkim naslijeđem klasične antičke civilizacije. No, ne treba zaboraviti da su romanski jezici i kulture prisutni diljem Planete – od Južne i Srednje Amerike do Kanade, Afrike, Antila i Polinezije. Stoga, imajući sve ovo u vidu, studij romanistike na Filozofskom fakultetu u Sarajevu pruža velike mogućnosti izbora i usmjerenja, komparativnog, teorijskog i historijskog proučavanja kako romanskih jezika, lingvistike, književnosti, kulture, tako i djelâ velikih umjetnika, angažiranih i slobodnih mislilaca te boraca za slobodu i progres.
Odsjek za romanistiku osnovan je kada i Filozofski fakultet, 1950. godine. Danas ga čine Katedre za francuski jezik i književnost, talijanski jezik i književnost, latinski jezik i rimsku književnost te Katedra za španski jezik. Nastavni program Odsjeka za romanistiku na 1. ciklusu (BA) obuhvata osnovne studijske grupe: francuski jezik i književnost, talijanski jezik i književnost, latinski jezik i rimska književnost te kombinacije između tih grupa, kao i kombinacije s drugim studijskim grupama na Filozofskom fakultetu. Po završetku dodiplomskog studija (BA), student posjeduje određenu razinu jezičkog i kulturološkog znanja i kompetencija, što ga osposobljava za nastavnički rad u osnovnim školama, za poslove jezičkog posredovanja u ekonomskim, upravnim i kulturnim ustanovama i razmjenama, za rad u turizmu, medijima, izdavaštvu itd. Nakon sticanja BA-diplome, student može nastaviti školovanje na 2. ciklusu master studija (MA) u trajanju od dvije godine, a potom i doktorsko usavršavanje u sklopu jednog od postojećih doktorskih studija na Filozofskom fakultetu u trajanju od tri godine.
Nastavno osoblje i studenti Odsjeka za romanistiku, od njegova osnivanja, njeguju saradnju s drugim univerzitetima, naročito onima iz romanskih zemalja, u prvom redu Francuske (Pariz IV – Sorbona, Pariz VIII), Italije (Univerzitet u Trstu, Univerzitet u Paviji) i Španije (Madrid, Girona), na kojima su mnogi članovi Odsjeka magistrirali i doktorirali, ali i s univerzitetima iz drugih zemalja, pogotovo onima iz regiona. Članovi Odsjeka učestvuju na lokalnim i međunarodnim naučnim skupovima te svoje radove objavljuju u specijaliziranim naučnim časopisima u zemlji i inozemstvu. Odsjek za romanistiku također organizira stručne edukacije kao i naučne skupove.
Dodatnu afirmaciju Odsjek je sticao izborom njegovih članova u različite rukovodne organe fakulteta i Univerziteta (dekani, prodekani, prorektori), u Akademiju nauka BiH, na funkciju ambasadora, u status profesora emeritusa, a naročito brojnim gostovanjima (u svojstvu predavača ili lektora) na univerzitetima i uglednim visokim školama u Francuskoj i drugim zemljama romanskog jezičkog područja.
Doprinos ukupnoj aktivnosti Odsjeka dali su i bibliotekari koji su ovdje radili: Anica Sušić, Smilja Kuzmić, Bosa Sunarić, Jasminka Oluški, Gordana Hadžidamjanović-Išek, Zlata Rimpapa, Vesna Čaušević, Jasna Šebalj i Jasmina Šuvalija.
Od svog osnivanja Odsjek je razvijao plodnu pedagošku i naučnu djelatnost. Taj uspon trajao je do početka Agresije na RBiH, 1992. godine, kada dolazi do znatnog osipanja kadrova i rada u otežanim, ratnim uslovima i izmještanja Fakulteta u prostorije Pravnog Fakulteta u Sarajevu. Uprkos svemu tome, Odsjek nije prestajao s radom zahvaljujući – između ostalog – i pomoći Univerziteta Pariz 8. U uslovima višestruko otežanog rada tokom Agresije 1992-1995. godine dragocjenu pomoć Odsjeku pružili su profesori i saradnici sa Univerziteta Paris 8: Pierre Bayard, Jean-Louis Fournel, Christopher Lucken, Christine Ferret, Tiphaine Samoyault te Francuski kulturni centar André Malraux, osnovan 1994. u Sarajevu.
KATEDRA ZA FRANCUSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST
Za osnivanje Katedre za francuski jezik i književnost postojala su dva osnovna razloga: s jedne strane, značajna uloga francuske kulture u istoriji modernog svijeta, velika vrijednost francuske književnosti i njene mnogostruke veze sa književnostima sa naših prostora, kao i veliki značaj francuskog jezika u svijetu; s druge strane, pomanjkanje stručnjaka za francuski jezik i književnost u školama, na fakultetima, u naučnim i kulturnim ustanovama.
U godini osnivanja Fakulteta (1950) započela je redovna nastava na Katedri za francuski jezik i književnost, jezgri budućeg Odsjeka za romanistiku. Njeni prvi nastavnici bili su istaknuti stručnjaci i pedagozi: Milenko Vidaković (za francuski jezik) i Midhat Šamić (za francusku književnost). U prvo vrijeme su, pored stalno zaposlenih, nastavu izvodili i gostujući nastavnici sa filozofskih fakulteta u Beogradu i Zagrebu: prof. Miodrag Ibrovac, prof. Nikola Banašević, prof. Anton Polanščak, prof. Vlado Drašković te prof. Vojimir Vinja. Nastavnički kadar postepeno se popunjavao dolaskom novih nastavnika i saradnika: lingviste prof. Henrika Barića (1954), koji je preuzeo nastavu starofrancuskog jezika, lektora Mauricette Sullerot-Begić (1954), docenta Branka Džakule (1956), koji je preuzeo nastavu novije francuske književnosti, te asistenta Vere Geresdorfer (1958), koja je obavljala nastavu iz starofrancuskog jezika.
Uz nastavnike zaslužne za osnivanje i rad Katedre iz redova talentovanih studenata postepeno se formirao nastavnički kadar: Hanifa Kapidžić-Osmanagić (1958), Nikola Kovač (1961), te nešto kasnije Vesna Čaušević-Kreho, nastavnici francuske književnosti, zatim nastavnici francuskog jezika: Almasa Defterdarević-Muradbegović (1963), Vladimir Osipov (1965), Muhamed Nezirović (1968), nastavnik metodike Vlado Sučić (1971), Fahrudin Kreho (1973) i drugi.
Uspješnom obavljanju nastave iz francuskog jezika značajno su doprinijeli, pored stalnih lektora Mauricette Sullerot-Begić i Marie-Agnès Faix-Vujić, i ugovorni lektori koji su se smjenjivali: Maurice Jordy, André Argaud, Daniel Simonin, André Ringenbach, Jean-Louis Depierris, Marguerite Vincent-Babić, Jacqueline Georges, Jean Risse, Geneviève Sautel, Jean-Pierre Sautel, Maurice Le Blanc, Jocelyne Hubert, Christian Petr, Michelle Beyssac, Jean-Michel Gras, metodičar Avdo Tanković, Tatjana Jovanović, te oni koji su na Odsjeku radili nakon 1995: Hélène Ducret, Dalibor Tomić, Véronique Beucler, Cécile Derbois, Marie Montaud, Valérie Sombrun i drugi.
U okviru saradnje sa inostranim Univerzitetima, u prvom redu onima iz Francuske, na Katedri za francuski jezik i književnost gostovali su ugledni strani profesori, književnici i književni kritičari, kao što su: G. Gougenheim, R. Escarpit, R. de Lage, J. Ehrard, R. Barthes, J. Lefèbre, Ch. Dédéyan, A. Martinet, E. Henriot, M. Blancpain, Claude Simon, E. Roblès, G. Devoto, M. Aubin i drugi.
U 2014. godini, zahvaljujući posebnom zalaganju članova Katedre za francuski jezik i književnost, Univerzitet u Sarajevu je postao član Univerzitetske Agencije za frankofoniju (AUF). Uspostavljena je i saradnja u okviru Erasmus programa razmjene studenata i nastavnog osoblja sa Univerzitetima u Arrasu, Poitiersu te dugogodišnjim partnerom, Univerzitetom Paris 8. Aktivnu saradnju Katedra za francuski jezik i književnost ima i sa Ambasadom Republike Francuske te Francuskim institutom. U sklopu Odsjeka funkcionira i Radionica frankofonog studentskog teatra.
Katedru za francuski jezik i književnost trenutno čine nastavnici francuskog jezika: Alma Sokolija, diplomirala 1991. godine Filozofskom fakultetu u Sarajevu na grupi Francuski jezik i književnost i Engleski jezik i književnost magistrirala (1993) i doktorirala (2001)u Francuskoj na Univerzitetu Rene Descartes, Paris 5 i Lejla Tekešinović, diplomirala na Filozofskom fakultetu u Sarajevu na grupi Francuski jezik i književnost gdje je završila magistarske (2007) i doktorske studije (2012), te saradnici Emir Šišić i Bisera Cero, upisani na doktorske studije u Francuskoj, u Poitiersu i Bordeauxu. Nastavnici francuske književnosti su: Vesna Kreho, doktorat iz oblasti francuskog baroknog pozorišta, odbranila na Univerzitetu Pariz IV – Sorbona i predaje francusku književnost XVI, XVII i XX vijeka, s težištem na dramskoj književnosti tih epoha, Ivan Radeljković, diplomirao na Odsjeku za romanistiku Filozofskog fakulteta u Sarajevu te magistrirao i doktorirao 2015. na Univerzitetu Pariz 8 u Francuskoj, vodi Radionicu frankofonog teatra za studente, koja je dosada realizirala ukupno sedam predstava na francuskom jeziku, te ostvarila brojna gostovanja u zemlji i inostranstvu, te Lejla Osmanović, diplomirala na Odsjeku za romanistiku Filozofskog fakulteta u Sarajevu, magistrirala na Univerzitetu Pariz 8 u Francuskoj, a doktorirala na Filozofskom fakultetu u Sarajevu (2015).
KATEDRA ZA ITALIJANSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST
U okviru Odsjeka za romanistiku uvedena je i nastava italijanskog jezika, koju je u početku vodila predavač Glorija Rabac (1954). Nakon njenog prelaska u Zadar (1960) nastava je na neko vrijeme bila prekinuta. Godine 1968. obnovljen je lektorat italijanskog jezika sa lektorom Giuseppeom Gillardinijem, koga je naslijedila lektorka Sofia Zani (1974-1976). Godine 1976. izabran je asistent za italijanski jezik, Aleksandar Đukić, a za lektora Vittorio Bevilacqua.
S obzirom na potrebe i interese studenata, italijanski jezik s književnošću podignut je 1978. na razinu drugog glavnog predmeta (B), a nastavu je honorarno vršio profesor Filološkog fakulteta u Beogradu dr. Nikša Stipčević, a zatim dr. Mladen Machiedo s Filozofskog fakulteta u Zagrebu. S ciljem formiranja vlastitog nastavnog kadra, tokom 1983. godine angažira se Smaragda Mujagić u svojstvu asistenta za italijansku književnost. U narednim godinama nastavu italijanske književnosti izvodi prof. dr. Tvrtko Kulenović s Odsjeka za komparativnu književnost Filozofskog fakulteta u Sarajevu.
Početkom agresije na Bosnu i Hercegovinu nastava na Katedri za italijanski jezik i književnost je prekinuta i nastavljena 1994. godine izborom Jasmina Džinde u zvanje asistenta. Napredujući u karijeri, od asistenta do redovnog profesora, Jasmin Džindo je u isto vrijeme razvijao i Katedru za italijanistiku: dvogodišnji studij italijanskog jezika podigao je 2006. godine na nivo trogodišnjeg dvopredmetnog studija italijanskog jezika i književnosti koji se mogao studirati isključivo u kombinaciji sa francuskim jezikom. Izborom Mirze Mejdanije za asistenta za italijansku književnost 2007. godine stvaraju se uslovi da se 2008. godine pokrene petogodišnji dvopredmetni studij italijanskog jezika i književnosti u kombinaciji sa studijem francuskog jezika i književnosti. 2008. godine izabrana je i asistentica za italijanski jezik, Nermina Čengić, a 2011. godine je pokrenut i petogodišnji studij italijanskog jezika i književnosti u kombinaciji sa drugim studijskim grupama Filozofskog fakulteta. Napokon, 2013. godine je pokrenut petogodišnji jednopredmetni studij italijanskog jezika i književnosti. Poslije toga su se Katedri za italijanistiku pridružile i asistentice za italijanski jezik, Nerma Kerla i Ana Lalić, te Mirela Boloban, asistentica za italijansku književnost. U poslijeratnom periodu angažovani su lektori Marco Noce, Gianluca Paciucci, Daniele Onori i Alice Iannuzzi.
Po završetku prvog i drugog ciklusa studija, studenti Italijanistike imaju mogućnost nastaviti svoje studiranje i na trećem ciklusu studija, birajući između doktorskog studija iz književnosti i onoga iz lingvistike.
Na sva tri ciklusa studija studentima se nudi mogućnost boravka u Italiji i drugim zemljama u okviru Erasmus programa, a redovne su i stipendije Italijanske ambasade u BiH za studentske boravke u Italiji.
KATEDRA ZA LATINSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST
U okviru Odsjeka za romanske jezike i književnosti od početka njegovog rada djeluje i Katedra za latinski jezik i književnost. Nastavu je započeo docent Petar Pejčinović, kome se uskoro pridružio i honorarni docent Matija Lopac. Od godine 1951. na Katedri je angažiran i prof. Ahmed Tuzlić, najprije na Odsjeku za historiju, a kasnije na ovom Odsjeku. Godine 1958. na Katedru je, u svojstvu asistenta, primljen Željko Puratić, a 1971. kao stručni suradnik dolazi i Šimun Šonje. Godine 1977. Katedra dobiva asistenta, kasnije docenta, Pavla Knezovića koji 1991. preseljava u Zagreb. Uspješnom izvođenju nastave iz latinskog jezika doprinijeli su i vanjski suradnici Zlata Bukvić i Husein Lojo.
Pored redovne pedagoške aktivnost, članovi ove Katedre usmjeravali su svoja proučavanja ka bosanskom latinitetu, komparativnim studijama i prevođenju tekstova latinskih pisaca.
Tijekom rata (1992-1995. god.) Katedra za latinski jezik i književnost prestala je s radom. Nakon dugogodišnjeg prekida (od 1992. god. zbog rata u BiH), Katedra za latinski jezik i rimsku književnost počela je s radom ak. god. 2012./2013., na kojoj su počeli raditi samo dva djelatnika (klasični filolozi): dr. Drago Župarić i asistent Dijana Beljan, MA.Tako je ak. god. 2012. upisana prva generacija studenata dodiplomskog studija.
Godine 2017., prva generacija studenata okončala je svoj petogodišnji studij (master) latinskog jezika i rimske književnosti. Početkom 2018. godine na Katedri počinje raditi i asistentica Seada Brkan.
KATEDRA ZA ŠPANSKI JEZIK
Imajući u vidu činjecu da je španski jezik drugi svjetski jezik po broju nativnih govornika, a treći po ukupnom broju govornika u svijetu, kao i činjenicu da ga kao strani jezik jezik izučava više od dvadeset miliona studenata širom svijeta, 1978/79. godine formirana je Katedra za španski jezik pri Odsjeku za romanistiku. Za uvođenje nastave španskog jezika zaslužan je prof. dr. Muhamed Nezirović. U decembru 1978. izabrana je asistentica za španski jezik, Alica Pšorn-Knezović. U obavljanju nastave važnu ulogu imali su i lektorice i lektori: Isabel Santos Gargallo (1989-1990), Pilar Gil Ganovas, Pilar Dolado, Jose-Daniel Espejo Balanza (2000-2002) , Sonia Torres-Rubio (2003-2005), Isabel Ibarra Garcia (2005 – 2010), Vanessa Ruiz Torres, Isabel Leal i Míriam Domínguez Requena (2011-2018).
U aprilu 2004. izabrana je asistentica za španski jezik, Edina Spahić, koja je diplomirala španski jezik i književnost na Filološkom fakultetu Univerziteta u Gironi, Kraljevina Španija, a potom je na španskim univerzitetima Autónoma UAM i Complutense UCM u Madridu magistrirala i doktorirala na temama iz španske lingvistikve.
Katedra za španski jezik ima veoma aktivnu saradnju sa nekoliko evropskih univerziteta u sklopu Erasmus programa razmjene studenata i nastavnika (UGR Granada, U JAEN, UB Barcelona, Paris 8), ali i sa drugim evropskim univerzitetima u sklopu drugih programa i projekata (Filološki fakultet u Trstu, Ca Foscari Venecija, UCM Madrid). Profesori sa ovih univerziteta su u više navrata održavali gostujuća predavanja na Odsjeku za romanistiku.
Katedra za španski jezik u suradnji sa Katedrom za hispanistiku Univerziteta u Trstu već dugi niz godina radi na očuvanju jevrejsko-španskog jezika i kulture, organizira brojna predavanja i objavljuje naučne radove iz sefardistike.
Za razvoj Katedre zaslužna je i Ambasada Kraljevine Španije, koja preko svoje državne Agencije AECI za kooperaciju i suradnju od početka postojanja Katedre za španski jezik šalje svoje lektore te podržava nastavu iz španskog jezika i na druge načine, kao npr. bogaćenjem bibliotečkog fonda, a već deset godina pomaže i organiziranje seminara za profesore španskog jezika i književnosti u kojima su učestovovala eminentna imena španske filologije. Ambasada je pomogla i održavanju Prvog seminara hispanista u Bosni i Hercegovini, skupa kakvog do tada nije bilo na našim prostorima, u kojem su uzeli učešća ugledni filolozi i kulturni poslenici iz ovog područja.
Španski jezik se na Odsjeku za romanistiku izučava kao drugi - B jezik, ali se nudi i kao izborni predmet na svim odsjecima Filozofskog fakulteta. S obzirom da je interes za izučavanje španskog jezika svake godine sve veći, Katedra za španski jezik ima za cilj da u narednom periodu podigne izučavanje španskog jezika i knjiženosti na višu razinu kao bi na taj način išla u korak sa drugim katedrama u svijetu na kojima se španski izučava kao prvi strani jezik, te na taj način osigurala kontinuirano izčavanje jednog od tri najveća svjetska jezika.